ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ (cONSTRUCTIVISM)
Ο κονστρουκτιβισμός (constructivism) αποτελεί μια θεωρία που ασχολείται με την οικοδόμηση της γνώσης και θεμελιωτής της θεωρείται ο Jean Piaget. Σύμφωνα με τη θεωρία του κονστρουκτιβισμού, η κατανόηση του κόσμου που ζούμε αντανακλάται στην εμπειρία μας. Κάθε άνθρωπος δημιουργεί τους κανόνες και τα διανοητικά πρότυπα μέσω της εμπειρίας του. Η γνώση δεν μεταφέρεται αυτούσια από άτομο σε άτομο, αλλά κάθε άνθρωπος διαμορφώνει τη νέα γνώση ανάλογα με τις εμπειρίες του. Η μάθηση, επομένως, είναι η διαδικασία της διαμόρφωσης των υπαρχόντων προτύπων για να προσαρμοστεί η νέα εμπειρία. Κάθε άτομο δημιουργεί τις δικές του αναπαραστάσεις οικοδομώντας τις εμπειρίες του (Παπαδοπούλου & Κοτρίδης, 2010, όπ. αναφ. στο Μακράκης, 2000).
Κατά τον Piaget, η οικοδόμηση της γνώσης περνάει από διάφορες μεταβατικές φάσεις. Πιο συγκεκριμένα, περνάει από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια κατάσταση ανισορροπίας, όταν οι προηγούμενες γνώσεις αποδειχθούν λανθασμένες ή ανεπαρκείς. (Τσακίρη & Καπετανίδου, 2007). Η αποκατάσταση της ισορροπίας, προκύπτει μέσα από δύο αμοιβαίες και αλληλοεξαρτώμενες διαδικασίες, την αφομοίωση και τη συμμόρφωση. Η αφομοίωση είναι η διαδικασία κατά την οποία το άτομο ενσωματώνει καινούριες εμπειρίες και νέες πληροφορίες σε ήδη υπάρχοντα γνωστικά σχήματα ή δομές. Αντίθετα, η συμμόρφωση είναι η διαδικασία τροποποίησης των υφιστάμενων γνωστικών δομών, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας νέας εμπειρίας (Χατζηδήμου, 2011). Επομένως, η γνωστική ανάπτυξη συντελείται από την σταθερή προσπάθεια του ατόμου να προσαρμοστεί στο περιβάλλον από την άποψη της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι νοητικές κατασκευές του ατόμου, συνιστούν αποφασιστικές αποδόσεις του ίδιου του ατόμου, ύστερα από την ενεργητική αντιπαράθεση και την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον (Μπασέτας, 2011). Η μάθηση εξαρτάται από τις καταστάσεις και τα γεγονότα μέσα στις οποίες πραγματοποιείται. Επιπλέον, αυτή η διαδικασία γίνεται από το άτομο κατά έναν συνειδητό τρόπο, αφού το άτομο μπορεί σε ένα μεταγνωστικό επίπεδο να σχηματίσει παραστάσεις για την όλη διαδικασία, για το πώς μαθαίνει κανείς, κάτω από ποιες αρχές, πώς τις οργανώνει κ.τ.λ. (Μπασέτας, 2011).
Συνοψίζοντας, κατά τον κονστρουκτιβισμό, η γνώση είναι ενεργά κατασκευασμένη, στενά συνδεδεμένη με το γνωστικό ρεπερτόριο του ατόμου και με το πλαίσιο εντός του οποίου η δραστηριότητα αυτή λαμβάνει χώρα. Κατά συνέπεια, ο μαθητής είναι ένας κατασκευαστής και όχι ένας θεατής (Salomon, 1998). Ο μαθητής βρίσκεται στο κέντρο της διδασκαλίας και η τεχνολογία, ως εργαλείο κατασκευής της γνώσης, διευκολύνει την ενεργητική μάθηση των μαθητών (Karagiorgi & Symeou, 2005, όπ. αναφ. στο Spiro et al., 1991b).
Κατά τον Piaget, η οικοδόμηση της γνώσης περνάει από διάφορες μεταβατικές φάσεις. Πιο συγκεκριμένα, περνάει από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια κατάσταση ανισορροπίας, όταν οι προηγούμενες γνώσεις αποδειχθούν λανθασμένες ή ανεπαρκείς. (Τσακίρη & Καπετανίδου, 2007). Η αποκατάσταση της ισορροπίας, προκύπτει μέσα από δύο αμοιβαίες και αλληλοεξαρτώμενες διαδικασίες, την αφομοίωση και τη συμμόρφωση. Η αφομοίωση είναι η διαδικασία κατά την οποία το άτομο ενσωματώνει καινούριες εμπειρίες και νέες πληροφορίες σε ήδη υπάρχοντα γνωστικά σχήματα ή δομές. Αντίθετα, η συμμόρφωση είναι η διαδικασία τροποποίησης των υφιστάμενων γνωστικών δομών, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας νέας εμπειρίας (Χατζηδήμου, 2011). Επομένως, η γνωστική ανάπτυξη συντελείται από την σταθερή προσπάθεια του ατόμου να προσαρμοστεί στο περιβάλλον από την άποψη της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι νοητικές κατασκευές του ατόμου, συνιστούν αποφασιστικές αποδόσεις του ίδιου του ατόμου, ύστερα από την ενεργητική αντιπαράθεση και την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον (Μπασέτας, 2011). Η μάθηση εξαρτάται από τις καταστάσεις και τα γεγονότα μέσα στις οποίες πραγματοποιείται. Επιπλέον, αυτή η διαδικασία γίνεται από το άτομο κατά έναν συνειδητό τρόπο, αφού το άτομο μπορεί σε ένα μεταγνωστικό επίπεδο να σχηματίσει παραστάσεις για την όλη διαδικασία, για το πώς μαθαίνει κανείς, κάτω από ποιες αρχές, πώς τις οργανώνει κ.τ.λ. (Μπασέτας, 2011).
Συνοψίζοντας, κατά τον κονστρουκτιβισμό, η γνώση είναι ενεργά κατασκευασμένη, στενά συνδεδεμένη με το γνωστικό ρεπερτόριο του ατόμου και με το πλαίσιο εντός του οποίου η δραστηριότητα αυτή λαμβάνει χώρα. Κατά συνέπεια, ο μαθητής είναι ένας κατασκευαστής και όχι ένας θεατής (Salomon, 1998). Ο μαθητής βρίσκεται στο κέντρο της διδασκαλίας και η τεχνολογία, ως εργαλείο κατασκευής της γνώσης, διευκολύνει την ενεργητική μάθηση των μαθητών (Karagiorgi & Symeou, 2005, όπ. αναφ. στο Spiro et al., 1991b).
Βιβλιογραφία
Karagiorgi, Y., & Symeou, L. (2005). Translating Constructivism into Instructional Design: Potential and Limitations. Educational Technology & Society, 8 (1), 17-27.
Salomon, G. (1998). Novel constructivist learning environments and novel technologies: Some issues to be concerned with. Research Dialogue in Learning and Instruction, 1 (1), 3-12.
Μπασέτας, Κ. (2011). Παιδαγωγικός κονστρουκτιβισμός: Όρια και δυνατότητες. Στο: Θ. Π. Κόκκινος (Επιμ.), Η χάρη θέλει αντίχαρη (σελ. 509-526). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Παπαδοπούλου, Ε., & Κοτρίδης, Α. (2010, Απρίλιος). Θεωρητικό πλαίσιο εφαρμογής των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαιδευτική πρακτική. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, Βέροια-Νάουσα.
Τσακίρη, Δ., Καπετανίδου, Μ., (2007). Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – δημιουργικής Σκέψης για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών. Επιμέλεια Κουλαΐδής Βασίλης. ΟΕΠΕΚ.
Χατζηδήμου, Κ. Δ. (2011). Οι θεωρίες των Jean Piaget και Lev Vygotsky για τη γνωστική ανάπτυξη και η συμβολή τους στην παιδαγωγική πράξη. Στο: Θ. Π. Κόκκινος (Επιμ.), Η χάρη θέλει αντίχαρη (σελ. 549-564). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Karagiorgi, Y., & Symeou, L. (2005). Translating Constructivism into Instructional Design: Potential and Limitations. Educational Technology & Society, 8 (1), 17-27.
Salomon, G. (1998). Novel constructivist learning environments and novel technologies: Some issues to be concerned with. Research Dialogue in Learning and Instruction, 1 (1), 3-12.
Μπασέτας, Κ. (2011). Παιδαγωγικός κονστρουκτιβισμός: Όρια και δυνατότητες. Στο: Θ. Π. Κόκκινος (Επιμ.), Η χάρη θέλει αντίχαρη (σελ. 509-526). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Παπαδοπούλου, Ε., & Κοτρίδης, Α. (2010, Απρίλιος). Θεωρητικό πλαίσιο εφαρμογής των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαιδευτική πρακτική. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας, Βέροια-Νάουσα.
Τσακίρη, Δ., Καπετανίδου, Μ., (2007). Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής – δημιουργικής Σκέψης για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών. Επιμέλεια Κουλαΐδής Βασίλης. ΟΕΠΕΚ.
Χατζηδήμου, Κ. Δ. (2011). Οι θεωρίες των Jean Piaget και Lev Vygotsky για τη γνωστική ανάπτυξη και η συμβολή τους στην παιδαγωγική πράξη. Στο: Θ. Π. Κόκκινος (Επιμ.), Η χάρη θέλει αντίχαρη (σελ. 549-564). Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.